Chúng tôi bước lên chiếc máy bay của Hãng hàng không Belarus. Đây là một chiếc máy bay phản lực loại nhỏ, chỉ 45 chỗ ngồi, trong khi đó đoàn Việt Nam đã chiếm gần một nữa. Tôi quan sát thấy các cô tiếp viên Belarus đầu gần sát trần máy bay. Sau 45 phút bay, chúng tôi đến Minsk, thủ đô của Belarus mà dân ta hay gọi là xứ Bạch Nga. Khác với các chuyến đi trước đây, sân bay Minsk nằm ngay trong thành phố thì lần này chúng tôi bay đến một sân bay mới xây dựng hoàn toàn, được đưa vào sử dụng cách đây khoảng 3 năm. Sân bay nằm cách trung tâm thành phố hơn 30km. Dọc hai bên đường quan sát thấy Minsk được mở rộng hơn và có vẻ thay đổi nhiều về ngoại ô. Lúc này nhiệt độ ở Minsk cũng là -15ºC nhưng có vẻ như rét hơn ở Nga.

          Belarus là nước duy nhất trong Liên bang Xô Viết, sau khi Liên Xô tan rã vẫn giữ nguyên Quốc kỳ, Quốc ca, Quốc huy dưới thời Xô Viết. Về chế độ chính trị thì đa đảng, đa nguyên. Tổng thống Lukasenco sau khi đánh bại đối thủ của mình là Bí thư ĐCS Belarus đã nắm quyền cai trị nước Cộng hòa trong suốt 3 nhiệm kỳ qua và có ưu thế trong cuộc bầu cử nhiệm kỳ 4 vào ngày 19/12/2010.

         Xe đưa chúng tôi thẳng về nhà hàng Sài Gòn do người Việt làm chủ. Chúng tôi mừng rơn vì bụng đã quá lép kẹp do bỏ buổi ăn trưa tại Saint-Petersburg. Vào nhà ăn, tuy có ấm hơn ở ngoài nhưng cảm thấy lạnh tợn. Sờ hệ thống lò sưởi trong phòng ăn thì thì cảm thấy nhiệt rất ít. Hỏi ra mới biết do Belarus thiếu nhiên liệu nên hệ thống lò sưởi ở Minsk làm việc quá tồi. Mọi người cứ mặc tất cả áo ấm ngồi mà ăn. Sau khi uống mấy ngụm rượu và ăn chút cơm thấy trong người ấm dần lên. Nhân viên chạy bàn tại nhà hàng này toàn là các em người Belarus rất xinh, miệng luôn nở nụ cười tươi. Nhìn các em cũng cảm thấy ấm lên phần nào. Vì quá đói nên ai cũng cảm thấy ăn ngon miệng. Thức ăn nấu theo kiểu Việt Nam mà.

Sau khi ăn tối, xe đưa chúng tôi về khách sạn "Belarus", nằm trên một ngọn đồi cách sân trượt băng của Tổng thống Lukasenco không xa, ở ngay trung tâm thành phố. Sau khi nhận phòng, các bạn trẻ rủ đi "Câu lạc bộ đêm" vì chúng tôi chỉ ở lại Minsk 2 đêm và 1,5 ngày nên mọi người đều tranh thủ khám phá. Vì đã được thông báo trước nên mọi người đã chuẩn bị dollar lẻ loại 5 và 1 USD hoặc tranh thủ đổi tiền rup Belarus tại nhà ăn. 100 USD đổi được 300.000 rup Belarus (1rup Nga ăn 100 rup Belarus). Cầm cả đống tiền Belarus mà thấy hãi. Nghỉ lại thời Xô Viết, cả Liên bang chỉ dung một đồng tiền rup mới thấy sự phức tại của thời kỳ hậu Xô Viết. Tiền Belarus có nhiều mệnh giá, từ 1 rúp cho đến 100.000 rup, màu sắc giấy gần giống như nhau nên khó phân biệt đối với những người mắt kém mà không dung kính. Hộp đêm chỉ mở cửa từ 11 giờ đêm, cách khách sạn nơi chúng tôi ở khoảng 500m nhưng phải đi taxi vì tuyết phủ quá dày và trời rét. Trời thì lạnh mà phải chờ hơn 1 giờ nữa nên mọi người quá nản, lại rủ nhau lên xe taxi về khách sạn. Thật không may, thời gian này tại Belarus chuẩn bị bầu cử Tổng thống nên việc đi lại cũng phải cẩn thận.

Trong khách sạn hệ thống sưởi ấm cũng quá kém nên chúng tôi phải mặc đồ thể thao để đi ngủ nhưng vẫn cảm thấy lạnh. Sáng hôm sau hỏi quản lý khách sạn mới biết là hệ thống sưởi của khách sạn bị sự cố kỹ thuật nhưng thợ không chịu đến làm việc vì phải tham gia vận động tranh cử của phe đối lập. Nghĩ lại mới thấy chế độ chính trị ở nước ta thế mà hay, không đa nguyên, đa đảng nên không có vận động tranh cử, không miting, biểu tình, xã hội êm ắng làm giảm bớt sự lo âu của dân chúng.

Theo chương trình, đoàn sẽ làm việc tại Minsk chỉ một ngày. Sáng ngày đầu tiên ở Minsk, chúng tôi được Thứ trưởng Bộ Y tế Belarus tiếp và làm việc tại Bộ y tế. Do phía Bạn thông báo trước là Lãnh đạo Bộ Y tế chỉ tiếp 8 người nên đoàn phân ra làm hai, một nhóm đi làm việc, nhóm còn lại thì đi chơi và mua sắm.

        Tuy chỉ là đoàn doanh nghiệp dược, nhưng Bộ Y tế Belarus chuẩn bị tiếp đón rất trọng thị.

Ảnh 20. Chụp ảnh chung với Lãnh đạo Bộ Y tế Belarus (Minsk, 15/12/2010)

       Trong cuộc hội đàm phía Belarus vẫn gọi phía Việt Nam là đồng chí, còn phía ta gọi bạn là Ngài (Ông) và Bà.

Sau Bộ Y tế, chúng tôi đến thăm và làm việc tại nhà máy Belmedpreparat, nơi sản xuất các loại insulin- thuốc dung cho bệnh "vừa đi vừa đái" (tiểu đường) hiện đang bán sang Việt Nam. Lãnh đạo nhà máy phần đông là nữ lớn tuổi, rất nhiệt tình. Khi vào thăm phân xưởng sản xuất (đang ngừng để bảo dưỡng), phải đi qua một cái sân rộng, nhà máy đã phát cho chúng tôi mỗi người một cái áo bông bảo hộ lao động để giữ ấm và cũng vì hệ thống sưởi ấm trong khu sản xuất không hoạt động.

Thăm và làm việc tại nhà máy đến 12h, Bạn cho xe đưa chúng tôi đến địa điểm tập kết đã thỏa thuận với nhóm còn lại- đó là nhà hàng Belarus, đối diện với Bách hóa tổng hợp trung tâm (SUM).

  Ảnh 21. Tại Minsk (15/12/2010)

         Buổi chiều, nhóm đi chơi phải đi làm việc, còn nhóm làm việc buổi sang được đi chơi. Tôi đề nghị trưởng đoàn nhờ người phiên dịch buổi chiều nhưng không được vì họ bảo không có chuyên môn nên không giám nhận lời. Cũng vì vậy mà tôi lại phải đi làm việc cả buổi chiều mãi đến 17h mới xong. Sau khi xong công việc, tôi xin phép đi giải quyết việc cá nhân trong vòng 1 giờ. Vừa đi, vừa chạy mới đến được SUM để mua cho các cháu nội mấy món quà.

         Trong những năm gần đây, chính sách của Tổng thống A. Lulasenko có nhiều tiến bộ. sự căng thẳng với phương tây giảm đáng kể, quan hệ mềm dẻo hơn vì vậy EU đã nới lỏng cấm vận đối với Belarus.

            Cuộc sống tại Belarus khá yên tĩnh, giá cả so với  Nga tương đối rẻ hơn. Về mặt an sinh xã hội, Chính phủ của Tổngthống Lukasenco dành nhiều ưu tiên hơn. Tăng lương hưu trí, tăng sự bao cấp về y tế, giáo dục, các nhu cầu thiết yếu về cuộc sống cho người dân như điện, nước, hơi đốt, sưởi ấm, gia đình đông con, gia đình sinh con thứ 3 trở lên được nhận trợ cấp nhiều hơn. Sinh viên được miễn vé xe bus. Bộ mặt của thủ đô Minsk có nhiều biến đổi hơn so với các năm trước đây. Sự ủng hộ của người dân dành cho Lukasenco nhiều hơn.

          Sáng ngày 16/12 cả đoàn phấn khởi trả phòng sớm để lên đường ra sân bay về nước. Trên đường ra sân bay, chúng tôi tranh thủ đến chào Đại sứ Việt Nam tại Belarus khoảng 30 phút, sau đó xe đi thẳng ra sân bay quốc gia Minsk bay về Moscow để về Hà Nội. Trước khi lên đường, chúng tôi được thông báo là khi về sẽ bay transit qua Moscow.

         Khi cả đoàn đang làm thủ tục đăng ký bay được khoảng 4 người, bỗng đâu xuất hiện đại diện của Hãng hàng không Nga Aeroflot và ông ta kiểm tra vé và hộ chiếu của mọi người. Sau khi thấy vé bay chặng (Minsk-Moscow bằng máy bay của hang không Belarus; Moscow-Hà Nội bằng vé của Aeroflot), hộ chiếu lại không có visa transit qua Nga, ông ta đề nghị cho dừng ngay việc đăng ký bay. Đại diện Đại sứ quán đưa tiễn ra sân bay đến hỏi thì được biết vé của chúng tôi là vé nhóm du lịch, bay theo chặng chứ không phải vé bay transit qua Moscow nên chúng tôi không được bay về Moscow vì không có visa transit. Họ cho biết, nếu một vài người bay thì có thể giải quyết cấp visa transit tại sân bay tại sân bay với sự giúp đỡ của Lãnh sự Việt Nam tại Nga, nhưng đằng này đoàn quá nhiều người, ở Moscow lại đang có biểu tình của những phần tử cực đoan chống người nước ngoài nhập cư vào Nga nên phía Nga không thể kịp làm thủ tục cấp visa transit cho cả đoàn được. Tranh cãi mãi thì cũng dẫn đến là không được bay với lý do duy nhất là không có visa transit qua Nga. Tất cả hy vọng được bay về trong ngày biến mất và nỗi lo nằm lại ngày càng lớn. Vé đã mua từ Hà Nội bị hủy, không thể đổi và hoàn lại tiền được (vé giá rẻ cho du lịch nhóm), visa lưu trú tại Belarus chỉ còn hạn đến 24h ngày hôm đó (16/12/2010). Cả đoàn ngồi tại sân bay yêu cầu đại diện công ty du lịch phải mua vé cho cả đoàn về bằng bất kỳ giá nào. Trong đoàn có 4 người ở Tp. Hồ Chí Minh chạy đi tìm đại diện các hãng hàng không châu Âu cho phép bay quá cảnh không cần visa transit và đã tìm được 4 vé của hang không Aó với giá 2.200 Euro đi từ Minsk đến Viên, sau đó qua Bangkok về Tp. Hồ Chí Minh. Họ quyết định bỏ đoàn và hy vọng được về sớm. Đoàn còn lại 13 người, sau khi chạy đi chạy lại thì đăng ký được 6 người bay theo đường Minsk-Viên- Bangkok-Tp.HCM-HN, 7 người bay theo đường Minsk- Varsava-HN đều vào trưa ngày hôm sau (17/12). Sauk hi đã đăng ký được chuyến bay, cả đoàn đi ăn tôi và kéo nhau về khách sạn. Đến khách sạn thì bị đuổi ra vì visa lưu trú chỉ còn 5 tiếng. Đại diện Đại sứ quán quyết định đưa anh chị em trong đoàn về văn phòng làm việc của Thương vụ Việt Nam tại Belarus trong khu ngoại giao đoàn. Đó là căn hộ 2 phòng ngủ và một phòng khách. Bắt đầu cuộc tị nạn quốc tế của cả đoàn. Trong văn phòng Thương vụ chỉ có 1 phòng nghỉ có giường nên giành cho 4-5 chị em, còn anh em thì ngủ trên sàn nhà trải thảm. Cả đêm không ai ngủ được lo lắng vì chỉ còn 1 ngày làm việc cuối tuần của bạn. Sáng sớm hôm sau (thứ 6, 17/12) tất cả dậy chụp ảnh để đi làm gia hạn visa lưu trú và xin visa xuất cảnh. Cán bộ Đại sứ quán giúp đoàn làm các thủ tục và mua thức ăn về cho đoàn dùng. Không ai giám đi ra ngoài vì không có hộ chiếu và Belarus bắt đầu quá trình bầu cử Tổng thống. Tôi lại bị một phen mỏi tay vì phải ghi tới 39 tờ giấy khai bằng tiếng Nga cho cả đoàn. Cả một ngày chờ đợi trong hy vọng, người thì nằm, người thì ngồi không ai nói với ai một lời. sự chán nản, mệt mỏi hiện lên trên tất cả các khuôn mặt. Mãi đến 18 giờ địa phương (lúc này ở trong nước là 23 giờ, mọi người đã ngủ ngon) đại diện Đại sứ quán và công ty dịch vụ về thông báo bằng điện thoại về tin mừng là các thủ tục xin visa lưu trú và visa xuất cảnh hết ngày 18/12/2010 đã xong và cả đoàn đi cùng một chuyến bay qua Varsava về Hà Nội. Ngay lúc đó, tôi với một cô trong đoàn đi cửa hàng để mua thực phẩm về nấu ăn buổi tối và buổi sang hôm sau. Hai anh em mua những 6 kg thịt bò và thịt lơn, giò, sữa tươi, rượu, rau quả. Liên hoan mừng sắp được về nhà mà. May cửa hàng không xa khu ngoại giao đoàn nên tuy xách nặng nhưng cảm thấy vui. Về tới nơi ở, mọi người xúm nhau lại, người vo gạo nấu cơm, người chế biến thịt, người làm rau, người đi tìm chen bát đũa để rửa. Chỉ trong vòng gần 1 giờ, một bữa ăn thính soạn đã chuẩn bị xong, mọi người lại cười nói vui vẻ, lại chuyện tiếu lâm ròn rã. Ngồi nhậu với nhau đến 12 giờ đêm, ai nấy lại lục tục đóng gói vali để sang hôm sau lên đường. cả đêm hôm ấy cũng không ai ngủ được nhiều, phần vì vui, phần vì mệt và thời gian còn lại trên đất người không nhiều nữa.

 Ảnh 22. Liên hoan mừng ngày về ở Thương vụ Việt Nam tại Belarus

         Sáng 18/12, cả đoàn dậy sớm, lục tục chuẩn bị buổi ăn sang và thực phẩm mang theo cho buổi trưa vì phải chờ tại sân bay Varsava khoảng 10 giờ. 10h sáng cả đoàn mệt mỏi khiêng vali lên xe ra sân bay. Sau khi làm thủ tục kiểm tra hải quan, kiểm tra an ninh thì mới làm thủ tục đăng ký bay. Ai cũng lo quá cước vì vé chỉ cho 20kg hành lý ký gửi. Lại tiếng "Lật đật" kêu leng keng khi cân hành lý. Tuy các vali nặng trên 20kg (từ 21-24kg) nhưng đều được qua miễn cước quá cân. Điều này thì hơn hẳn Vietnam airline. Đối với hàng không Vietnam, chế độ tận thu làm cho cộng đồng người Việt đi từ Moscow về Hà Nội điêu đứng khi quá 1kg phải trả 12 euro/kg.

       Tại sân bay Minsk, chúng tôi nhận được tin nhóm 4 người bay qua Viên thì phải nằm chờ hơn 18 tiếng do bão tuyết, máy bay không cất cánh được và họ về đến Tp. Hồ Chí Minh vào sáng ngày 19/12/2010.

Ảnh 23. Tạm biệt sân bay Minsk (18/12/2010)

        Sau khi chờ khoảng 30 phút, chúng tôi lại lên chiếc máy bay loại nhỏ 45 chỗ để bay đi Varsava. Sau một giờ bay, chúng tôi đến sân bay quốc tế Varsava và làm thủ tục quá cảnh không cần visa quá cảnh. Một điều bực bội lại đến. Số là anh chị em mua rượu Nga và Belarus tại cửa hàng miễn thuế trong sân bay quốc tế được bao gói cẩn thận bởi cửa hàng miễn thuế Belarus đã bị giữ lại bởi hải quan và an ninh của sân bay Varsava, với lý do bay quá cảnh không visa transit không được mang theo rượu của các nước ngoài EU. Mọi người quẳng hết vào thùng rác muốn cho xong chuyện để đi cho nhanh và ai cũng đoán rằng hôm nay các nhân viên hải quan và an ninh Bal an sẽ được một bữa nhậu say túy lúy.

        Lại một cuộc chờ đợi từ 13h trưa đến 23h đêm tại phòng chờ sân bay Varsava. Thức ăn mang theo được phân chia theo suất cho anh chị em. Sau đó là ngồi, đi, đứng trong suốt 10 giờ. 22h30 chúng tôi lên máy bay của hàng không Ba Lan để bay đi Hà Nội. Chắc chắn là về được nhà trong ngày hôm sau. 15h giờ Hà Nội, chúng tôi đáp xuống sân bay Nội Bài trong lòng nhẹ nhõm vì đã về đến được nhà tuy gặp vất vả và chậm mất 2 ngày.

      Một chuyến trở về với Liên Xô (cũ) đầy thú vị và vất vả nhất từ trước đến nay của tôi.

                                                          Hà Nội, 01/01/2011.