KGU News >>Văn học >>Ký - Luận
KGU Tạo bài viết  
Thứ năm 22 Tháng mười một. 2012

KÝ ỨC VỀ NHỮNG NGÀY SƠ TÁN




Tác giả: Meomun

KÝ ỨC VỀ NHỮNG NGÀY SƠ TÁN

 

(Như một dấu hiệu của tuổi già, dạo này tôi thỉnh thoảng ngồi nhớ những chuyện ngày xửa ngày xưa).

 

Hồi sơ tán chống chiến tranh phá hoại của Johnson, tôi còn bé quá. Tôi chỉ nhớ những chuyện không đầu không cuối, khoảng từ năm 1967 trở về sau thôi. Hồi ấy, gia đình tôi sơ tán về xã An Lễ hay Gia Lễ gì đó, huyện nào tôi cũng quên mất rồi, hình như Đông Hưng thì phải. Mẹ tôi tiếp tục đi dạy học, còn ba tôi hay đi công tác xuống cơ sở có khi vài tuần mới lóc cóc đạp xe đạp về thăm nhà. Chỉ trong mấy năm nhưng nhà tôi đã trải qua nhiều chỗ trú, từ trại thương binh, trại cá gì đó và tôi chỉ còn nhớ từ lúc cả nhà ở nhờ một gian bé tí trong khu trụ sở của xã. Tôi hồi ấy chừng 4 tuổi, hay tha thẩn theo các anh chị học sinh của mẹ đi chơi. Tôi nhớ có xóm theo đạo Phật, nhưng có xóm trong nhà dân lại thờ tượng Chúa rất đẹp làm tôi tò mò nhìn mãi. Tuy còn nhỏ nhưng tôi nhớ là tôi có một cảm giác rất khác lạ khi bước vào nhà của bà con theo Thiên Chúa Giáo. Có lẽ vì trước đó mẹ tôi đã dặn đi dặn lại các chị là vào nhà ai thì đừng để “em” hỏi linh tinh, báng bổ. 

 

Năm 1967 có trận bão to đi qua Thái Bình. Hồi ấy mẹ tôi lại mới sinh đứa thứ 3, tức là em thứ 2 của tôi. Từ buổi chiều, gió nổi lên dữ dội. Mẹ tôi xem chừng cái chái nhà trong khu trụ sở xã không chịu nổi bão, chắc phải chạy lên đình làng thôi. Dù sao đình làng cũng kiên cố, xây bằng gạch trong khi đa phần nhà dân là nhà tranh vách đất. Ba tôi vắng nhà, mẹ hối hả quấn chăn cho em bé và giục tôi và thằng em lớn chuẩn bị. Cả nhà đang bối rối, bỗng có mấy chị học sinh lớp 7 của mẹ nón áo tơi lúp xúp chạy tới. Học sinh lớp 7 hồi ấy lớn lắm, khoảng 16, 17 tuổi. Một chị bế em bé, một chị dìu mẹ tôi lúc ấy mới sinh còn yếu, chị khác thì bế bổng thằng em lên, tất cả xuyên mưa gió chạy tới đình làng. Còn tôi, 4 tuổi rồi nên phải tự đi. Mà nào có đi nổi, bão đã mạnh lên, gió rít ào ào, tôi bị gió cuốn ngã lăn lông lốc như quả bưởi trên đường làng, cứ chống tay đứng dậy thì lại ngã. Nhưng cuối cùng cả đoàn cũng tới được đình làng, nơi đã có nhiều người chạy đến trú bão. Một lúc sau thì một bức tường của đình làng cũng đổ. Thế là mọi người lại chạy tới nhà bác Lang cách đó mấy trăm mét. Bác Lang là cán bộ miền Nam tập kết, nhà bác là một trong những nhà dân hiếm hoi xây kiên cố lúc bấy giờ.  Lúc cơn bão tan, các chị giúp mẹ tôi ổn định xong xuôi mới xin phép về nhà mình “thu dọn chiến trường” vì nhà cửa, vườn tược, hoa màu tan hoang cả. Hồi ấy ai cũng nghèo nhưng mọi người thật tốt. Tôi nhớ có hôm mẹ tôi thả con em gái tôi lúc đó mới được chừng vài tháng tuổi vào trong cái cũi. Mẹ để vào cũi vài cái nắp bút, nắp hộp cho em chơi và bảo tôi và thằng em lớn đứng ở ngoài cũi trông em để mẹ đi dạy học. Được một lúc thì thằng em tôi lăn quay ra ngủ, còn con em trong cũi thì mũi dãi tèm lem, người bê bết toàn là…  Một lúc sau thì có một bà trong xóm đi qua rẽ vào chơi. Hồi ấy nhà cửa hầu như chẳng cần cửa nẻo gì. Thấy con em tôi trông kinh quá, bà cốc vào đầu tôi một cái, mắng:- Trông em mà để em thế này à! Rồi bà thò tay vào cũi nhấc nó ra, cắp vào nách như cắp một con mèo hen, mang xuống ao rửa ráy cho sạch sẽ, lại dọn cả cái cũi bẩn cho nó nữa. Xong việc, bà te tái về nhà, tôi cũng chẳng biết tên bà mà về kể cho mẹ tôi nghe nữa. Có lần tôi đang ngồi trên cầu ao, tôi cúi người xuống vớt rong rêu trên mặt ao để làm đồ hàng và ngã lộn tùng phèo xuống nước. Tôi chỉ thấy một màn nước xanh và một cảm giác bị ngợp đến nghẹt thở. Tôi uống không biết bao nhiêu là nước. Bỗng có ai túm gáy tôi xách lên, rồi dốc ngược tôi trên vai và chạy một vòng cho tôi nôn hết nước trong bụng. Rồi bác ấy xách tôi về nhà giao cho ba mẹ tôi:- Không có tao là con bé này chết rồi nhé!

Hồi ấy, chúng tôi là dân ở nhờ, dân “ngụ cư” nhưng cũng được bà con rất quý mến. Có thể một phần là do hồi ấy mẹ tôi là giáo viên. Thấy cô giáo trẻ mà một nách 3 rồi 4 con, chồng đi công tác xa lâu lâu mới về nên họ rất thương. Hàng xóm có bát canh nóng, có mớ khoai lang, củ từ cũng biếu. Đối với bọn trẻ chúng tôi thì những thứ đó đúng là cao lương mĩ vị, vì bụng lúc nào cũng đói. Nhưng hồi ấy các anh chị, các cô chú cũng rất tinh nghịch, nhiều khi còn mang lũ trẻ con chúng tôi ra để bày trò vui. Tôi còn nhớ có hôm tôi theo một chị đi rửa bèo ở ao làng, phía bên kia ao cũng có một bà đang rửa rau gì đó. Bỗng chị ấy gọi sang bờ kia: -  Bà ơi bà, cái Vân nó vừa chửi bà đây này! Trong khi tôi đang trố mắt nhìn chị, chưa biết cãi ra sao thì bà bên kia ao đã xắn váy (hồi ấy còn nhiều bà già mặc váy vải nâu đất, vải màu đen) lên chửi. Bà vỗ hai tay đen đét và nhảy lên chồm chồm. Bà xỉa xói, tuôn ra mọi sự ấm ức, nào là thấy mẹ con nó bơ vơ, tao thương thế mà con nó dám chửi tao à, cái quân trắng mắt… Tôi ức quá phát khóc, chị đi cùng thì cười khoái trá rồi bảo tôi:- Không sao đâu mà, tại bà ấy chửi hay lắm nên chị thích trêu để nghe chửi cho sướng!

 

Còn thằng em tôi thì có chuyện khác. Có hôm một toán các cô các chú đến chơi nhà tôi, ai cũng rất trẻ và vui tính. Bỗng một chú bế thằng em tôi lên và thì thầm vào tai nó: - Cô áo hoa giấu kẹo trong người ấy, đố cháu tìm thấy đấy! Thế là tội nghiệp thằng bé lên ba đòi cô bế, rồi cứ tìm kẹo trên người cô, cô xấu hổ thả cháu xuống và bỏ chạy, còn các chú vỗ tay cười thích chí!

 

Sự kiện đáng nhớ nhất với chúng tôi hồi sơ tán lần thứ nhất là Bác Hồ mất. Hôm ấy tôi thấy rất đông người tập trung ở hội trường Ủy Ban xã, rồi tràn ra ngoài sân, ngoài đường. Ai cũng khóc, mắt mũi sưng húp, nói là Bác Hồ mất rồi và ai cũng đeo cái băng tang nhỏ bằng vải nửa đen, nửa đỏ. Còn nhỏ, có biết gì đâu, nhưng thấy mọi người khóc thì nên chúng tôi cũng sụt sịt khóc theo.

(Một làng quê ở Kiến Xương- Thái Bình)

Xxx

x

Ở nơi sơ tán, tôi đã học lớp mẫu giáo, rồi vỡ lòng, viết những nét chữ đầu tiên. Đến năm 1970 thì gia đình tôi chuyển về thị xã để tôi vào lớp 1. Bà con trong làng đưa tiễn gia đình tôi, nhiều người cứ cầm tay chúng tôi sụt sịt, lưu luyến mãi. Tôi còn nhớ gia đình mà ba mẹ tôi thân nhất là nhà bác Cửu, có anh Lanh, chị Vinh. Cạnh nhà tôi thì có bác Hiên, cô Hải, anh Ca và cái Hằng thì suốt ngày khóc nhè...

 

Hồi mới chuyển về thị xã, nhà tôi ở khu tập thể xí nghiệp của ba tôi, sát khách sạn Cầu Bo mà sau này tôi mới biết là người ta hay chế giễu là nhà máy cháo. Gần khách sạn, chúng tôi hay đi nhặt que kem, rửa sạch, bó lại từng bó rồi về chơi chuyền, làm que tính. Ở tập thể chật chội, nhà con đông, trẻ con lại nghịch ngợm nên ba mẹ tôi cũng thấy bí bích. Sau đó ba mẹ tôi được phân một mảnh đất để xây nhà và ít lâu sau, nhà tôi chuyển sang chỗ ở mới gần tỉnh đội, chỗ bến xe mới ngày nay. Đó là ngôi nhà đầu tiên “của mình” mà ba mẹ tôi có được, sau hàng chục năm ở tập thể. 

 

Năm 1970 có một sự kiện kinh hoàng là sập cầu Bo vào ngày 1/9 (nếu tôi nhớ không nhầm). Tôi nhớ hôm đó là ngày nghỉ để mừng Quốc Khánh, thị xã tổ chức nhiều trò giải trí, có cả đua thuyền trên sông Trà Lý. Từ sáng sớm, nhân dân ở các vùng lân cận đã đổ dồn về thị xã, họ ngồi đầy hai bên bờ sông và đặc biệt lại trèo lên mố cầu Bo, xây từ hồi Pháp thuộc nhưng đã bị máy bay Mỹ đánh sập chỉ còn vài nhịp phía bên thị xã. Nhà tôi ở gần đó nên tôi và thằng em trai cách tôi có hơn 1 tuổi không để tuột mất dịp đi rông hiếm có như thế. Cả hai chị em đã mò đi từ sáng sớm. Được một lúc thì tôi chán nên về nhà, chỉ còn thằng em ở lại xem tiếp.  Đông người quá, mọi người trên cầu lại phấn khích mỗi đợt thuyền đua đi qua nên hò hét cổ vũ, giậm chân ầm ầm. Thế là mố cầu như răng bà lão sập xuống, bê tông đè chết khá nhiều người ngồi ở phía dưới. Họ ngồi bên dưới cho đỡ nắng, lại sát sông để xem đua thuyền cho rõ mà không biết đó là nguy hiểm. Tôi vẫn bị ám ảnh với một đoạn đê mà đầy những cái chiếu phủ xác người chết. Tin dữ truyền nhanh, bà ngoại tôi thất thần: -  Cháu đi tìm em ngay, không biết nó có làm sao không, sao chưa về nhà? Tôi như kẻ mất hồn chạy trên đê và gào tên em tôi. Thế rồi nó tự nhiên ở đâu hiện ra, người đầy bùn đất, nhe hàm răng sún ra cười làm tôi mừng mừng tủi tủi. Hai chị em líu ríu dẫn nhau về và không dám hó hé kể chuyện chết hụt cho ba mẹ nghe.

(Cầu Bo mới)

xx

 

Ba tôi là cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc. Hồi ấy, sau con liệt sĩ, con thương binh thì con cán bộ Miền Nam khi đi học là được ưu tiên thì phải, nhưng tôi không nhớ là ưu tiên những gì.  Tôi chỉ nhớ cảm giác ngượng nghịu có chút tự hào của mình khi “hùng dũng” giơ tay, khi cô giáo hỏi trong buổi học đầu năm: - Em nào là con cán bộ Miền Nam? Có lẽ nỗi niềm “ngày Bắc đêm Nam”của ba đã thấm đẫm vào máu thịt chúng tôi. Tuy sinh ở đất Bắc, nhưng chúng tôi luôn nhớ là quê nội ở xứ Quảng, nơi có dòng sông Trà (em gái tôi cũng được đặt tên là Trà), có núi Thiên Ấn, nơi có ông bà nội đang mỏi mòn chờ ngày thống nhất ba tôi trở về như lời hẹn ước: 2 năm sau con sẽ về!  Hai năm, cuối cùng thành 21 năm, cả một quãng đời đẹp nhất của một con người! Lớn lên, tôi hiểu và thương ba tôi hơn và như thấy hình ảnh của ba qua câu thơ của nhà thơ Tế Hanh “khi ra đi tóc tôi đen xanh/nay trở lại mái đầu nhuốm bạc”.  Nhưng dù sao những năm tháng đó đất Bắc, quê mẹ của tôi đã ấp ủ những người con xa quê như ba tôi, làm nguôi ngoai bớt nỗi nhớ. Nơi ấy, ba mẹ tôi gặp nhau và chúng tôi ra đời, đã trở thành quê hương thứ hai của ba tôi. Những câu hát ru vụng về của ba lúc chúng tôi còn nhỏ đến bây giờ như vẫn văng vẳng bên tôi, dù ba tôi đã mất cả chục năm rồi: “Chiều chiều ông lão đi câu, bà lão đi cấy,con dâu đi mò”. Ba tôi đã trải qua những ngày tháng rất đau buồn khi ở nơi sơ tán nhận được tin ông bà nội tôi, rồi cô tôi, bác tôi ở trong Nam đã mất. Người thì mất vì bệnh tật mà không có điều kiện chữa chạy vì đang chiến tranh, người thì bị địch càn trúng hầm trú ẩn. Những tin đó đến được với gia đình tôi cũng mất cả năm, có khi đã gần cái giỗ thứ 2. Tôi còn nhớ hồi ấy ba hay đội cái mũ catket có dải vải tang đen gắn phía trên.

 

Đến khi sơ tán chiến tranh phá hoại lần thứ 2 mà ba mẹ tôi gọi là sơ tán “Nich-sơn” thì tôi đã lớn hơn, cuối năm tôi học lớp 2 và lên lớp 3. Nhà tôi sơ tán về Vũ Thư, cũng chỉ cách nhà mấy km nhưng hồi ấy là khá xa vì xe cộ không như bây giờ. Cuộc sống ở nơi sơ tán và vai trò chị cả của suýt soát nửa tiểu đội em đã dạy tôi biết nấu cơm, trông em, làm việc nhà. Ngoài giờ học, tôi còn biết đi quét lá khô về làm chất đốt, vớt rong, bèo về nuôi lợn, rồi cất vó tép, mò cua bắt ốc, thậm chí vợt cả cào cào về vặt đầu, vặt cánh rồi rang với lá chanh ăn rất ngon. Đi bắt cua, tôi đã biết những hang nào có đất “mà” mới phùn lên là hang cua, còn hang nào nhẵn thín xung quanh là hang rắn. Thế mà có lần tôi móc phải một con rắn, may mà là rắn nước nhưng cũng làm tôi quăng cả giỏ cua, bỏ chạy rất xa mới dám quay đầu nhìn lại, mặt không còn giọt máu. Dạo ấy ba mẹ tôi chuyển chỗ sơ tán đến mấy lần, đến nỗi bây giờ tôi không còn nhớ tên địa điểm từng nơi. Nhưng nhớ nhất là hồi nhà tôi ở nhờ kho của hợp tác xã.

 

(Đập lúa- Tranh sơn dầu của Họa Sĩ Nguyễn Văn Phương)

Những đêm trăng sáng, bà con đập lúa, cười đùa ca hát rất vui vẻ. Có những tối, sau khi xong việc nhà, em bé nhất đã ngủ, mẹ rủ tôi vào xóm chơi. Hai bên đường, những rặng tre rì rào đầy vẻ bí hiểm, có lúc mẹ còn kể chuyện ma để trêu tôi. Nhưng sợ nhất là qua một đoạn có bãi tha ma, đom đóm bay lập lòe làm cả hai mẹ con như nín thở. Có lần, đi qua vườn nhà nào đó có mùi mít chín, mẹ tôi ghé vào hỏi mua rồi lễ mễ bưng quả mít về, bổ ra thơm lừng cả sân, mời những người xung quanh cùng ăn. Dạo mùa đông năm 1972 rất lạnh, trâu bò bị cước chân đang đứng bỗng lăn đùng ra. Tôi cầm rổ rau ra ao, thò tay xuống nước lạnh buốt. Những con cá chịu rét không nổi, chết nổi trắng ao. Thấy lũ trẻ con thâm cả môi vì lạnh, ngủ không yên, mẹ tôi mua chừng 2 gánh rơm, trải vào buồng thành một lớp dầy rồi trải chiếu lên. Thế là chúng tôi có một chỗ ngủ ấm áp. Tôi nhớ có những đêm cả đám trẻ con nhảy huỳnh huỵch trên cái đệm rơm, la hét cười đùa đến khuya, mẹ tôi không soạn được bài, bực mình ra cốc cho mỗi đứa một cái. 

Còn bếp nấu cơm ở cách nhà chừng vài chục mét, chỗ đó nguyên là chuồng trâu của hợp tác xã. Gọi là bếp nhưng gần như trống toác. Hôm đó tôi luộc rau xong thì vớt rau, te te bê rổ rau đi lên nhà trên. Một lúc sau tôi sắp được nồi cơm, lễ mễ bê xuống bếp nấu thì sững sờ khi thấy cái nồi luộc rau đã biến mất, nước luộc rau bị hắt lên vách bếp còn nóng hổi, đám tro ngay phía dưới sẫm lại. Tôi sợ xanh mắt, vì nhà chỉ có mấy cái xoong, mất rồi thì lấy gì mà nấu, chắc tôi sẽ bị đòn. Lấy can đảm, tôi mách ba tôi. Ba tôi thần mặt ra rồi lẩm bẩm: - Lại mấy thằng bé chăn trâu đây!  Rồi ba tôi lấy một đoạn dây thừng, tỉ mẩn đo khoảng cách từ bếp ra cửa, rồi đo dấu chân dính đầy bùn còn sót lại, khiến mẹ tôi vừa bực mình vừa buồn cười:- Ông cứ làm như thám tử!

 

Những ngày ấy tuy chiến tranh nhưng tôi lại không cảm nhận rõ lắm, có lẽ tại lúc đó tôi còn nhỏ, mà trẻ con thì vô tư. Tôi chỉ nhớ có lần cả nhà núp trong hầm, nghe tiếng máy bay rít chói tai trên đầu. Nhưng nhớ nhất là tiếng loa phóng thanh, giọng nữ chậm rãi mà thằng em tôi hay nhại lại: “- Đồng bào chú ý, đồng bào chú ý, máy bay địch đang cách thị xã …km, đồng bào nhanh chóng xuống hầm trú ẩn, các lực lượng vũ trang sẵn sàng chiến đấu” sau đó thì:  Đồng bào chú ý, đồng bào chú ý, máy bay địch đã bay xa, mọi sinh hoạt trở lại bình thường”. Còn hồi Mỹ thả truyền đơn bay trắng cả làng, tôi cũng nhặt được một tờ. Truyền đơn in bằng giấy không thấm nước, tôi thử đọc nhưng không hiểu vì từ ngữ, văn phong rất xa lạ. Sau đó tôi nộp tờ truyền đơn đó cho người lớn để tiêu hủy. Nhưng có lẽ do Thái Bình là tỉnh nhỏ, tỉnh nông nghiệp nên cũng chẳng có nhiều nhà máy xí nghiệp để làm mồi cho máy bay Mỹ. Chuyện khắc nghiệt nhất mà tôi biết là hồi năm 1972, nhà cái Lan, bạn học và cùng xóm với tôi đã trúng bom khi đang ở nơi sơ tán. Bốn chị em nằm một giường, trong buổi tối định mệnh ấy. Nghe nói vết thương của anh Đức không quá nặng, nhưng anh mất vì vết thương không cầm được máu. Thế là ông anh học giỏi, đẹp trai nhất nhà, niềm tự hào của cậu mợ nó (Lan gọi bố mẹ là cậu mợ) mãi mãi là một cậu bé lớp 8 trên bàn thờ nhà nó. Chị Liên thì bị mảnh bom nhỏ trúng vào đầu nhưng cấp cứu kịp thời nên qua khỏi, sau này trái gió trở trời chị hay bị đau đầu. Anh trai sát nó, anh Dũng (mà chúng tôi hay gọi xách mé là Dũng “lùn”) cũng bị thương nhẹ. Còn Lan út ít nằm dưới chân các anh chị nên thoát. 

 

Dạo đó, nhà tôi có khách quý là chú Hồng và sau đó ít lâu là chú Bích, mỗi chú ở nhà tôi chừng một tuần. Các chú là dũng sĩ diệt Mỹ ở tận trong Nam vượt Trường Sơn ra Bắc an dưỡng và học tập. Nhờ chú Hồng mà tôi biết thế nào là mũ tai bèo của quân giải phóng Miền Nam. Tôi nhớ chú Hồng có vẻ mặt khá thư sinh trắng trẻo, khác hẳn chú Bích. Có hôm chú Hồng bảo tôi dẫn chú ra sông Trà Lý chơi. Chú ngồi trên bờ đê cả tiếng đồng hồ không nói câu nào, chỉ im lặng nhìn xa xăm, khuôn mặt ưu tư khiến tôi không dám lên tiếng giục chú về. Những năm 70 ở khu vực cầu Bo có một người kiếm củi, lang thang không nhà không cửa tên là Bân. Ông Bân không biết bao nhiêu tuổi, bị khoèo chân rất nặng, người gần như rạp xuống đất. Đã thế ông còn dở người nhưng được cái hiền lành, tụi trẻ con trêu chọc suốt ngày cũng chỉ cười hề hề. Sau này đi học và đến tận đầu cấp 3, tôi còn bị lũ bạn nhất quỷ nhì ma ghép tên tôi với tên ông này (có lẽ cùng vần Ân) để trêu đùa. Chú Hồng thấy ông Bân khó nhọc lê đôi chân khoèo bưng sọt củi ở bờ sông, manh áo rách bươm không đủ che thân hình gày đét, vặn vọ, chú ứa nước mắt. Chú lẩm bẩm: - Sao Miền Bắc còn những người khổ thế!

 

Còn chú Bích lại là họ hàng xa với ba tôi ở Quảng Ngãi thì phải, gọi là chú theo vai vế nhưng có lẽ chú còn nhiều tuổi hơn ba tôi, chú trông rất già và khắc khổ. Kỷ niệm với chú thì có lẽ vui hơn. Chú ra ngoài Bắc, ở nhà tôi (nơi sơ tán) mới được mấy ngày đã nửa đùa nửa thật bảo mẹ tôi:- Chị làm mai cho em một đám! Tôi và bọn trẻ thì kêu oai oái: - Chú già quá, không làm chú rể được đâu! Chú Bích cười ngượng nghịu giơ tay vuốt cái đầu còn mấy cọng tóc, hậu quả của sốt rét rừng rồi dứ nắm đấm dọa bọn tôi: - Đứa nào bảo chú già, chú mới có 30 thôi nhé! Mẹ tôi thì tủm tỉm cười, về bảo ba tôi: - Không biết ba mươi từ năm nào!

 

Chẳng rõ vào thăm xóm được mấy lần, thế mà vài hôm sau, chú Bích vẫy tôi ra thì thào:- Mày chuyển thư này cho cô Cậy nhé! Rồi chú nháy mắt tinh quái. Cô Cậy thì tôi biết, hồi ấy cô khoảng 26-27 tuổi, cái tuổi mà mẹ tôi bảo là đã thành gái ế ở làng rồi, vì làng không còn trai tráng. Chú rút ra cái phong thư, ngoài có dòng chữ “Gửi em Hà Thị Cậy” rồi quơ quơ nhứ nhứ trước mắt tôi. Rồi chú e hèm, ra vẻ quan trọng, chú đọc cho tôi nghe. Thấy chú đọc chán quá, tôi ghé đầu vào đọc và cười lăn vì chú viết chữ như cua bò, đã thế lại đầy lỗi chính tả. Dù đã quen với tiếng miền Nam của ba tôi, nhưng tôi nghĩ cô Cậy, một cô gái thuần Bắc Bộ, cả đời chưa ra khỏi làng chắc không hiểu nổi thế nào là “hồi âm”, là “mạnh giỏi”. Có lẽ vì thế cô Cậy chẳng có động tĩnh gì. Sau này chú về lại miền Nam và đã cưới cô Dũng là cán bộ phụ nữ huyện, người dân tộc.

 

Ở nơi sơ tán tôi thân nhất với một bác tên là bác Đế.  Tôi không biết bác bao nhiêu tuổi, chỉ nhớ bác có khuôn mặt phúc hậu với chòm râu dài. Có lần tôi thắc mắc, ba mẹ tôi bảo, bác nhìn tuy già thế nhưng tuổi thật chỉ hơn ba tôi ít thôi, các con gọi bằng bác là được rồi (ba mẹ tôi cũng gọi bác là “bác Đế” thay cho các con). Bác không vợ con, mà cũng ít người lớn giao du với bác, trừ đám thanh niên trong làng. Bác ở ngay trong kho hợp tác xã, sát gian nhà tôi trọ. Tôi quý bác vì bác hay bênh tôi, nhất là khi tôi bị mắng vì cái tội mải đọc sách mà chểnh mảng việc nhà, chắc có lẽ vì ngày xưa bác cũng ham đọc. Bác cũng là người đứng ra phân xử khi tôi và thằng em trai giành giật nhau quyển truyện thiếu nhi.  Bác coi kho cho hợp tác xã, làm đủ thứ việc như quét dọn, phơi rơm rạ, rồi đánh lên thành từng đống to tướng, cao gần bằng mái nhà. Tôi nhớ nhất hình ảnh của bác ngồi trên đống rơm cao, tay bác cầm cái sào đánh rơm cứ như múa.  Hồi ấy tôi còn sáng tác được câu văn vần đọc cho bác nghe: - Ông Đế ông Đế/ hoàng đế không ngai/tay cầm sào dài/ ngồi trên đống rạ/ cẩn thận kẻo ngã… khiến bác cười tít cả mắt, bác bảo con này khá nhẩy!

 

Bác Đế rất vui tính nên các cô chú, anh chị thanh niên trong làng rất thích đùa với bác.  Tôi nhớ mãi một chuyện là trong đám trẻ chăn trâu hay ra sân kho hợp tác xã hồi ấy có một thằng bé tên là thằng Bích, nó cũng học lớp 3 như tôi. Nó cũng giống tôi, đen nhẻm, lầm lì, xấu xí nên chắc vì thế mà tôi và nó bị mang ra trêu chọc, ghép đôi. Phải nói là tôi ghét cay ghét đắng cái đám thanh niên trong làng, khi họ thấy thằng Bích đến là réo tôi ra để trêu chọc. Thấy tôi tức thì họ càng thích, khổ thế. Rồi có người còn bế tôi lên, mặc cho tôi giãy giụa, rồi thả tôi huỵch một cái vào chỗ thằng Bích đang ngồi để cả đám cười hô hố như xem một trò vui. Những lúc ấy bác Đế cũng mải đùa với đám thanh niên, bác lại còn nháy mắt trêu “đẹp đôi quá nhẩy”! Mọi hôm trước đó, tôi vẫn nhịn nhưng không biết sao hôm ấy tôi không thể giữ nổi bình tĩnh nữa. Bỗng chốc tôi nhớ lại hết những câu chuyện rời rạc mà vài người lớn hay thì thầm với nhau về bác nhưng lọt vào tai một con bé như tôi. Tôi lấy hết sức bình sinh, nhìn thẳng vào mặt bác và dằn giọng:

-         Bác là đồ địa chủ! Địa chủ độc ác, bóc lột nhân dân!

 

Bao nhiêu năm sau, tôi vẫn nhớ nét mặt bác Đế lúc đó. Dường như bác trúng một mũi tên, thoáng phút chốc mà mặt bác đờ ra rồi nhăn nhúm lại, mắt bác cụp xuống, cây sào trong tay bác đang giơ lên cao bỗng hạ xuống. Một lúc sau, bác như bừng tỉnh, bác lúng búng nói câu gì đó với đám thanh niên đang cười đùa bỗng nhiên yên lặng. Cả đám giải tán, còn tôi, tưởng là người chiến thắng, đang đắc ý vì nói được một câu cho bác ấy đau, tôi bỗng ỉu xìu như bánh đa nhúng nước, lầm lũi trở về gian nhà mình.  Từ đó trở đi, tôi không còn bị ghép đôi với thằng Bích nữa, bác Đế cũng ít cười đùa tếu táo với đám thanh niên trong làng hơn.

 

Tuổi thơ của chúng tôi còn gắn liền với bà ngoại. Bà ngoại tôi cứ như đại sứ tình nguyện, đi lên đi xuống giữa quê và nhà tôi. Bà mới ở trông cháu này lớn một tí, thấy an tâm về quê chăm sóc ông ngoại được ít tháng lại nhận được tin của mẹ tôi nhắn lên, vì mẹ lại mới sinh em bé. Bà ngoại hay kể chuyện cho chúng tôi nghe, chuyện của bà có thể nghe được cả ngày, từ Phạm Tải Ngọc Hoa, Tống Trân Cúc Hoa đến chuyện thời Pháp thuộc, chuyện làng chuyện nước. Tôi lớn hơn nên được bà kể về những chuyện dân làng ở quê bà đấu tố địa chủ, nhiều người bị oan sau này được sửa sai ra sao. Thực ra lúc đó còn quá nhỏ, tôi cũng không hiểu hết, nhưng có những chuyện còn ám ảnh trí óc non nớt của tôi cho đến tận bây giờ. Sau chuyện xảy ra với bác Đế, tôi cảm thấy vô cùng ân hận và thấy thương bác Đế quá. Chắc chắn là câu nói của tôi đã động chạm đến ký ức đau buồn và nỗi oan khuất như những vết thương lòng đến lúc đó vẫn còn rỉ máu đang ẩn sâu trong bác. 

 

Sau ngày hòa bình lập lại ở Miền Bắc, gia đình tôi trở về thị xã. Ít lâu sau, có lần bác Đế lên thị xã đã ghé qua thăm gia đình tôi. Bác vẫn thế, vẫn chòm râu đẹp và nét mặt hiền từ. Bác xoa đầu tôi, hỏi thăm chuyện học hành. Tôi len lén nhìn bác, tự hỏi không biết bác có còn giận tôi chuyện cũ không? Năm tháng qua đi, tôi vẫn luôn day dứt không hiểu vì sao mình có thể chỉ bằng một câu nói mà làm cho người khác đau lòng. Nhưng tôi không có can đảm xin lỗi bác Đế và chưa bao giờ quay trở lại thăm bác. Sau này gia đình tôi chuyển vào Nam, chúng tôi cũng bặt tin bác từ đó. Nhiều lúc nhớ lại, tôi ước giá như thời gian trở lại để tôi có thể chuộc lại lỗi lầm của mình. Nhưng rồi tôi lại tự nhủ, hồi ấy tôi mới chỉ là một con bé lên 9 tuổi…       

11/ 2012


Người post: VanNH

Ngày đăng: 22-11-2012 09:09






Xem 11 - 20 của tổng số 46 Comments



Từ: 3Chai
27/11/2012 19:59:57

Hm. Giá có bác nào sơ tán sang Adelaide uống bia với tui cuối tuần này nhỉ.


Thứ Bảy vừa rồi tụi này bất ngờ được tiếp tại nhà một đoàn hơn chục người từ VN sang. Cán bộ địa chính phần nhiều học Đại học Nông nghiệp 1 ra, lâu lắm mụ Nở mới lại được chào là cô giáo, mặt mũi nở như hoa.


 


 



Từ: Meomun
27/11/2012 17:20:46

Em thì quá đồng ý GS ạ. Thời các anh chị, khi trong nước còn chiến tranh thì sang Kis đúng là đi sơ tán khỏi đạn bom. Còn thời chúng em thì hết bom đạn nhưng lại ... sơ tán để khỏi phải ăn độn khoai sắn, bo bo. Nhờ chợ sơ tán Kish mà bây giờ mọi người biết nhau trên chợ WEB KGU.


Chị HạnhLT nói chuyện gánh nước làm em nhớ hôm nọ em tình cờ xem VTV có chương trình du lịch, giới thiệu giếng làng Cống Xuyên-Thường tín, thích quá. Y như cái giếng em post trong bài viết, nhưng thêm những đám bèo trên mặt ao, có cảnh xung quanh rất đẹp. Phim dựng lại cảnh ngày xưa mọi người ra giếng làng gánh nước, chuyện trò. Những cái quang gánh, thùng gánh nước bằng tôn ngày xưa giờ không còn. Chỉ còn 1 số người già ngồi nhẩn nha kể chuyện ngày xưa, hồi các cụ còn bé tí đã thấy giếng làng...       



Từ: KhoaDT
27/11/2012 15:30:36

Chợ sơ tán của Mèo mun đông vui quá. Tôi là thằng Hanoi gốc phải đi sơ tán rất sớm. Biết bao trải nghiệm ly kỳ và kỷ niệm trong thời gian sơ tán những năm 65-69, cho đến khi được quay về học ở trường cấp 3 Chu Văn An ở Thụy Khuê, HN. Chỉ ngót 5 năm mà tôi đã có được bào người bạn thân và tốt, nhiều người trong chúng tôi vẫn nhớ và thỉnh thoảng đến thăm nhau. Tuy nhiên tôi nghĩ là những năm sơ tán ở Kisinhov còn tràn đầy nhiều kỷ niệm hơn, với nhiều người bạn hơn... Không hiểu các ace có đồng ý không?  



Từ: HanhLM
27/11/2012 08:09:11

MM mà khen bác HanhLT thì có mà khen cả ngày. Dạo ấy, bác HanhLT là hoa khôi nhất nhì của đội VN ở KGU đấy.



Từ: Meomun
27/11/2012 07:48:02

Chị HạnhLT ơi, cám ơn chị đã chúc em. Hồi mới có trang web, lần đầu thấy ảnh avatar của chị hồi xưa, em "choáng" vì có chị nào xinh thế! Hihi em thì vẫn nghĩ các cụ bà phải xinh hơn các cụ ông... xấu. Cô gái đẹp thì chắc sẽ thành một cụ bà đẹp, vì thế 30 năm sau thì cụ HạnhLT chắc chắn vẫn xinh.



Từ: HanhLT
26/11/2012 15:39:27

CBCT khô có câu trả lời nhưng chị nghĩ cờ đến tay ai thì người ấy phất, khô so sánh ngày sơ tán với bây giờ được, người TP thời ấy cũng tốt  bụng lắm,chị còn nhớ mỗi lần ngoài bờ sông Hồng bị ngập nước dân ngoài bãivaof tá túc nhà người trong phố cho hết khi lụt.Nhà ở TP chật nên sự ngăn nắp, sạch sẽ đòi hỏi cao hơn,ở quê rộng rãi thêm người ở khô bị ảnh hưởng nhiều,chiến tranh ai cũng tốt hơn lên, đâu kể NT hay TP.


@ MM em đi sơ tán cùng với mẹ thật là HP, chị ngày ấy12 tuổi, theo sau 3 đứa em, lần đầu gánh nước so vai rụt cổ, về đến nhà nước vơi 1/3 vì thùng chạm với đất,trẻ trong làng còn vứt rắn vào nhà, rắn nước thôi nhưng trẻ con TP đâu có phân biệt được.Có bà bác họ rất thương mấy chị em, tối đi họp chi bộ về bác hay khua chị dậy đi chọc bưởi trộm nhờ thế chị biết cách chọc bưởi,biết tát nước, biết cắt lúa...dù sao thì mấy năm sơ tán cũng thật là vất vả khi mà trẻ con khô được ở cùng bố mẹ,phải tự lập lo cho cuộc sống từ A đến Z...lâu lâu bố mẹ mới về thăm 1 lần và mỗi khi được nghỉ thì  chỉ có gần 30 km là về đến nhà mà đi hết nửa ngày trời, từ đi bộ đến đi nhờ xe , đi xe điện, đi xe ngựa vv và vv.Nghĩ về ngày xưa là đặc điểm dễ thương nhất của tuổi già, khó chịu nhất là các loại bệnh ngé thăm, hi hi còn khó chịu nhì là nhan sắc ngày càng tồi tệ,có người nói cụ ông đẹp hơn các cụ bà...lên cụ thì cụ nào chả xấu như nhau đúng khô?chúc em vui khoẻ, chịu khó lên chợ buôn hàng nhé.



Từ: Meomun
26/11/2012 14:08:57

@Cuoitru: Từ 20 năm trước, nhiều người đã đọc truyện ngắn "khách ở quê ra" của nhà văn Nguyễn Minh Châu, có nhân vật chính là lão Khúng, rất sinh động.  Tự dưng sáng nay đọc 1 bài "Khách ở quê ra...trọ khách sạn", nghe thì hơi có vẻ ... sao sao ấy, nhưng có lẽ cũng có lý, khi người ở quê có khi còn chuộng tự do cá nhân hơn cả người ở "tỉnh".  Tất nhiên cũng tùy mối quan hệ, nhưng em cũng phải thú nhận là mình cũng không được ... tốt bụng như người ta ngày xưa, huhu. 



Từ: MinhCK
26/11/2012 11:15:46

Kể  chuyện của MM như động tới từng ký ức tuổi học sinh của mỗi người sinh ra và lớn lên trong thời kỳ ấy, trong những năm kháng chiến ác liệt nhất của cuộc chiến tranh chống Mỹ của dân tộc. Chúng tôi hồi đó đang học lớp 9, lớp 10 của trường Trỗi. Trường chúng tôi sơ tán ở Đại Từ - Thái Nguyên. Tiểu đội phân cho chúng tôi  5 thằng sơ tán trong nhà chị Lít ở thôn Cao Chùa, xã Mỹ Yên Đại Từ. Hồi đó nhà chị nghèo lắm, nhà tranh, vách đất, nhưng vẫn nhườngcho chúng tôi một góc nhà, không có giường, phải đi kiếm rơm, rạ về làm ổ rồi trải chiếu lên trên. Thế mà chúng tôi vẫn sống bình thường, vui vẻ và học hành đến nơi, đến chốn trong gần 2 năm trờ xa nhà, xa Thủ đô yêu quí. Đọc bài của MM tả lại gần như rất đúng những kỷ niệm của một thời sơ tán ấy. Cách đây 2 năm chúng tôi có về thăm lại nơi ấy, khi gặp lại bọn tôi chị Lít không nhận ra ai cả vì đã gần 50 năm rồi còn gì, hồi đó thì trẻ con, bây giờ đã lên ông, lên bà cả rồi, tóc đã bạc, răng đã rụng.... nhưng tên thì chị ấy đọc ra vanh vách cả 5 thằng không thiếu một ai, rồi cả hoàn cảnh gia đình của từng đứa nữa. Tháng 10 vừa rồi chúng tôi lại về nơi ấy. Bây giờ chị đã xây lại nhà cửa đàng hoàng, to đẹp, các con chị đã lớn, đã đi làm xa cả, nhưng tình cảm của người dân vùng sơn địa ấy vẫn nồng nàn và đáng quí lắm.


            &nb sp;                         &nb sp;        


Đây là bức ảnh chụp kỷ niệm khi chúng tôi về lại nơi xưa. Ngồi giữa là chị Lít và cậu con trai cả. Hình như cuộc sống của những người dân sống càng xa Thủ đô thì càng quí người hơn thì phải. Nhân đọc bài của MM lại đưa tôi về với những kỷ niệm êm đềm, đẹp đẽ của những ngày sơ tán chống Mỹ đó. Tôi cũng muốn ước như HảiNV: Ước gì tình người bây giờ còn mãi như ngày đó.


 



26/11/2012 08:39:01

Anh Lương DT có đặt câu hỏi "bà con quê sơ tán ra thành phố và ở với chúng ta khoảng 1 ngày, 1 tháng thì những gì sẽ xảy ra nhỉ?". Tôi không có câu trả lời rõ ràng. Có ai trả lời giúp được không?



Từ: Meomun
25/11/2012 17:30:22

Chào anh Luong DT. Hồi ấy trẻ  con mà, trẻ con mới thế, hihi. Một khi nhìn lại, nhất là sau mấy chục năm, người ta đọc cảm xúc của mình rõ hơn là lúc xảy ra sự việc. So sánh thì khập khiễng, nhưng em thấy bây giờ em nhìn lại mình  lúc 9 tuổi, rồi phân tích cái cảm giác lúc ấy cũng giông giống ai đó khi mấy chục năm sau kể về Mây, về "bé" ấy anh Luong ơi!


Về "chèo", em biết đầu tiên qua câu hát của bà ngoại em khi ru tụi trẻ con, chèo hiện đại ví dụ: "Từ ngày giải phóng Thủ Đô, mít tinh đại hội, a ới a, ới a ời a...". Ngày ấy, các buổi văn nghệ khó thiếu một tiết mục chèo, các cô gái áo mớ ba mớ bảy cứ như con cào cào áo xanh áo đỏ. Nhà em sát tỉnh đội nên hay được xem chèo (miễn phí) của đoàn chèo Bộ chỉ huy QS tỉnh, em còn nhớ ai cũng thích cô Trà Mi, hay đóng nhân vật chính đẹp người tốt nết. Chèo Thái Bình hồi ấy có nghệ sĩ Văn Mởn, Thu Hiền... lâu lâu bọn em cũng được xem. Nhưng cũng như các loại hình văn hóa dân gian khác, chèo cũng đang lâm vào hồi ngắc ngoải, mấy ai còn biết đến chèo, nhất là người trẻ bây giờ.


Hihi em thấy ở nhiều bài viết, nếu chịu khó xem các còm và "re-còm" của người đọc và của tác giả, có thể viết thêm được 1 bài nữa, hay bổ sung lại bài viết cho phong phú hơn đấy. Cám ơn các anh chị.


   





Tổng số bài và comment post theo từng khoa

KhoaBài viếtComment
Sinh 563 9482
387 2824
Hóa 882 9765
Luật 721 11647
Toán 66 376
Kinh tế 4 108
Câu Lạc Bộ 30 1
NCS 3 70
Bạn bè 197 1189
Dự bị 0 0
Ngôn ngữ 2 2

10 người post bài nhiều nhất

UserSố bài viết
TungDX 289
NghiPH 306
NgocBQ 130
ThaoDP 108
CucNT 123
CoDM 88
PhongPT 73
HaiNV 93
LiTM 85
MinhCK 70

10 người comment nhiều nhất

UserComment
Guest 7169
NghiPH 3219
LiTM 1879
HaiNV 1853
KhanhT 1743
CucNT 1718
TungDX 1565
ThanhLK 1545
VanNH 1441
ThoaNP 1257
s